Op zaterdagmiddag, 19 april 2025, vond bij Nationaal Monument Kamp Amersfoort de jaarlijkse herdenking plaats ter gelegenheid van de overdracht van het kamp aan het Nederlandse Rode Kruis, precies 80 jaar geleden.
Grote belangstelling
Meer dan zeshonderd mensen namen deel aan de herdenking in de buitenlucht, waaronder een oud-gevangene, de Oostenrijkse ambassadeur, de Commissaris van de Koning van de provincie Utrecht, burgemeesters van verschillende gemeentes, vertegenwoordigers van het Nederlandse Rode Kruis, de Politie, en organisaties uit het WO2-veld, en nabestaanden.
Afwisselend programma
Het programma stond in het teken van het thema Bestemmingen, dat aansluit bij de actuele tentoonstelling in het museum. Schrijver Roxane van Iperen gaf een toespraak, er was een theatrale verbeelding van het thema Bestemmingen door Victor Lange, muzikale bijdragen uit de Mauthausen Cantate door Hanneke Evink en Juul Beerda, en het gedicht Januari 1943, geschreven door Remco Campert en voorgedragen door Jasmijn de Groen van het jongerenproject Theater Na de Dam. Halverwege vond een herdenkingsmoment plaats met de Taptoe, één minuut stilte en het Wilhelmus.
Welkom en introductie
Micha Bruinvels, directeur van Nationaal Monument Kamp Amersfoort, verwelkomde de aanwezigen en benadrukte het belang van het blijven herdenken van de Tweede Wereldoorlog, 80 jaar na dato:
“Met het steeds kleiner worden van de eerste generatie oorlogsgetroffenen, wordt een authentieke plek van collectief leed, zoals het voormalige Kamp Amersfoort, steeds belangrijker. Nergens kan zo indringend een brug worden geslagen tussen de bijzondere geschiedenis van deze plek en hedendaagse ontwikkelingen, tussen wat oorlogsgetroffenen toen hebben meegemaakt en wat er tegenwoordig leeft bij jongere generaties en tussen de jaren ’40-’45 en tijdloze maatschappelijke thema’s.”
Toespraak Roxane van Iperen
Er volgde een toespraak door Roxane van Iperen. Haar woorden riepen op tot blijvende herdenking en kritisch zelfonderzoek, waarbij niet alleen het verleden wordt erkend, maar ook de mechanismen van uitsluiting en ontmenselijking in het heden worden herkend. Herdenken is daarom ook een morele opdracht: het beschermen van de fundamenten van menselijkheid — vrijheid, gelijkheid en gerechtigheid.
Theatrale verbeelding: Bestemmingen
Acteur Victor Lange bracht in een indringende monoloog het perspectief van een gevangene tot leven, met vier ‘bestemmingen’: Mauthausen, Neuengamme, Natzweiler en Zwolle. Zijn performance liet de fysieke en mentale strijd zien om mens te blijven in een systeem dat ontmenselijkte.
“De menselijke geest. Is sterk. Ik verbaas mij over de granieten ik. Binnen in mijzelf. Onwrikbaar. Uitgeput. En nog strijdbaar. Ik sta aan. Hoe te overleven. Hoe te ontsnappen. Mijn ogen zijn voortdurend op zoek. Naar opening. Waar dan ook. Hoe dan ook. Mijn zintuigen op hun qui-vive. Qui-vive. Wie leeft. Ontsnappen aan deze plek. Aan de wreedheden, de treiterijen, de sadistische martelingen.”
“In een boom ritselt iets. Een vogel vliegt op door het gebladerte. Ik hoor de tak zuchtend buigen. Ik hoor alles. Wat zijn adem inhoudt, hoor ik. Wat er komen gaat. Kan ik horen. Zorg dat ze je niet breken. Wees een tak, zucht en buig.”
De herdenking bij Nationaal Monument Kamp Amersfoort blijft een essentieel moment in het jaar om stil te staan bij het verleden, en te verhouden met het heden. Nationaal Monument Kamp Amersfoort blijft zich inzetten om verhalen levend te houden en nieuwe generaties te betrekken bij het herinneren.
